Lê Anh Hùng
Trong một xã hội thiếu dân chủ, cuộc sống của những người dân thường bị chi phối bởi một hệ thống quyền lực tập trung, độc đoán và khép kín. Họ, dĩ nhiên là nạn nhân của hệ thống quyền lực bất công đó.
Song có một điều mà ít ai để ý là, không chỉ người dân bình thường – những người bị cai trị – mà ngay cả tầng lớp cầm quyền cũng là nạn nhân của chính hệ thống quyền lực ấy.
Trong một hệ thống thiếu dân chủ, những kẻ nắm giữ quyền lực buộc phải đánh đổi nhiều thứ quý giá: Tự do cá nhân, lương tri, đạo đức, thậm chí là cả nhân tính, để có thể bước vào và duy trì vị trí của mình trong guồng máy cai trị. Một khi đã dấn thân vào con đường quyền lực, họ có thể dần dần bị quyền lực nhào nặn thành những con người khác hẳn – lạnh lùng, vô cảm, đầy tính toán, thậm chí bị quyền lực lưu manh hoá – và không còn là chính mình nữa.
Lịch sử thế giới đã từng chứng kiến những phong trào dân chủ thành công bằng tinh thần bất bạo động, lấy lòng kiên nhẫn và nhân hậu làm sức mạnh – như cuộc đấu tranh của Mahatma Gandhi ở Ấn Độ, hay phong trào dân quyền do Martin Luther King Jr. lãnh đạo tại Hoa Kỳ
Từ góc nhìn đó, đấu tranh dân chủ không chỉ là một hành trình giành lại công lý, tự do và phẩm giá cho những người bị trị, mà nó còn là một nỗ lực nhằm thức tỉnh, giải thoát cả những người đang cai trị – những kẻ đang bị quyền lực tha hoá – ra khỏi vị thế phi nhân mà bản thân họ cũng không hẳn là mong muốn, hoặc không lường trước khi bắt đầu bước chân vào con đường chính trị.
Nếu nhận thức như vậy, chúng ta sẽ thấy rõ: Đấu tranh vì tự do, dân chủ và nhân quyền là hành động vì con người – vì tất thảy mọi chúng sinh – chứ không phải là cuộc đối đầu một mất một còn giữa cái thiện và cái ác, giữa “chúng ta” và “chúng nó”.
Chính vì thế, con đường đấu tranh ôn hoà và nhân văn là con đường đúng đắn và bền vững nhất. Sự cực đoan, hận thù, bạo lực không thể là chất liệu để xây dựng nên một xã hội dân chủ thật sự, mà chỉ tái tạo vòng luẩn quẩn của bạo lực, bởi bạo lực sẽ lại sinh ra bạo lực.
Một khi những người đấu tranh mang trong mình nỗi căm hận, họ rất dễ sa vào chính lối mòn của những gì mà họ đang lên án. Ngược lại, nếu giữ được tinh thần nhân văn, cảm thông và tỉnh thức, họ có thể làm lay động lương tri con người – kể cả lương tri của chính những kẻ vẫn đang ngày đêm bị quyền lực cùng những lợi ích của nó làm cho mờ mắt.
Lịch sử thế giới đã từng chứng kiến những phong trào dân chủ thành công bằng tinh thần bất bạo động, lấy lòng kiên nhẫn và nhân hậu làm sức mạnh – như cuộc đấu tranh của Mahatma Gandhi ở Ấn Độ, hay phong trào dân quyền do Martin Luther King Jr. lãnh đạo tại Hoa Kỳ. Họ không chỉ thay đổi thể chế, mà còn thức tỉnh đạo đức của toàn xã hội.
Cuối cùng, mục tiêu của cuộc đấu tranh vì tự do, dân chủ và nhân quyền không phải là để tiêu diệt kẻ thù, mà là để xoá bỏ bất công, bảo vệ phẩm giá con người, và thiết lập nên một nền dân chủ – tự do (liberal democracy) mà ở đó, những giá trị tự do – dân chủ – nhân văn sẽ là kim chỉ nam dẫn dắt xã hội phát triển lành mạnh và bền vững, và ở đó, tất cả mọi người, cả người bị trị lẫn những người từng cai trị trước kia, đều có thể chung sống với nhau và bình đẳng trước pháp luật.
Đó là những lý do vì sao, công cuộc đấu tranh vì tự do, dân chủ và nhân quyền cần được thực hiện bằng tinh thần ôn hoà và nhân văn – không phải vì chúng ta yếu đuối, mà vì chúng ta tin vào những giá trị phổ quát và trường tồn của con người.
_____________
Nguồn:
https://baotiengdan.com/2025/08/04/dau-tranh-dan-chu-on-hoa-va-nhan-van-vi-sao/
