Ukraina vừa lật qua một trang sử mới với việc phế truất tổng thống Viktor Ianukovitch, và việc trả tự do cho nhà đối lập Iula Timochenko. Thế nhưng, cùng với hy vọng thoát khỏi khủng hoảng là mối lo về nguy cơ nước Cộng hòa thuộc Liên Xô cũ này bị tan rã.
Cựu Thủ tướng Ukraine Yulia Tymoshenko đã kêu gọi tiếp tục biểu tình chống chính phủ trong bài phát biểu trước đám đông ở trung tâm Kiev.
Hôm qua, 22/02/2014, sau khi quyết định trả tự do ngay lập tức cho nhà đối lập Timochenko, cựu thủ tướng, Quốc hội Ukraina đã thông qua nghị quyết về việc truất phế tổng thống Ianukovitch và tổ chức bầu cử tổng thống trước thời hạn ngày 25/05 tới.
Tuy nhiên, tại thành phố Kharkiv, ông Ianukovitch, đắc cử tổng thống năm 2010 và trên nguyên tắc đến tháng 03/2015 mới hết nhiệm kỳ, tuyên bố là ông không hề có ý định từ chức, đồng thời lên án điều ông gọi là “một cuộc đảo chính”.
Đến đêm hôm qua, không ai biết là tổng thống bị truất phế đang ở đâu. Hôm nay, một phát ngôn viên của lực lượng biên phòng ở Donetsk ( miền Đông Ukraina ) cho hãng tin AFP biết là ông Ianukovitch đã toan hối lộ họ để phi cơ của ông được cất cánh bay sang Nga, nhưng họ đã từ chối nhận tiền. Hiện nay, tổng thống bị truất phế của Ukraina đang lẩn trốn trong vùng Donetsk, quê hương của ông và cũng là một trong những thành trì của phe ủng hộ ông.
Về phần nhà đối lập Timochenko, sau khi được tự do, đã đến quảng trường Độc Lập để ngỏ lời với khoảng 50 ngàn người đứng chật cứng quảng trường. Bà đã kêu gọi những người biểu tình tiếp tục cuộc đấu tranh.
Về phản ứng của quốc tế, nước Nga hôm qua cáo buộc phe đối lập Ukraina “ đã không thực hiện một nghĩa vụ nào” trong thỏa thuận ký hôm thứ sáu với tổng thống Ianukovitch và tố cáo những người mà họ gọi là “thành phần cực đoan vũ trang và những kẻ cướp phá đang đe dọa trực tiếp toàn vẹn lãnh thổ của Ukraina”.
Phản ứng của châu Âu thì hoàn toàn khác hẳn. Trên trang mạng Twitter hôm qua, Ngoại trưởng Ba Lan Silorski, người đã tham gia vào thương lượng giữa phe đối lập với chính quyền Ukraina cho rằng không hề có đảo chính ở Kiev. Về phần Hoa Kỳ thì hoan nghênh việc trả tự do cho nhà đối lập Timochenko, đồng thời nhắc lại rằng chính người dân Ukraina quyết định về tương lai của họ.
Nhưng tương lai của nước Cộng hòa thuộc Liên Xô cũ này còn rất mờ mịt. Tại Kharkiv, các lãnh đạo của những vùng thân Nga ở miền Đông đã không nhìn nhận “tính chính đáng” của Quốc hội Ukraina, mà theo họ, đang làm việc “ dưới họng súng”. Họ cho rằng toàn vẹn lãnh thổ của Ukraina đang bị đe dọa. Quốc gia có 46 triệu dân này cho tới nay vẫn bị phân làm hai, một bên là miền Đông, với dân nói tiếng Nga và thân Nga, chiếm đa số, và bên kia là miền Tây, với dân nói tiếng Ukraina và có tinh thần dân tộc rất mạnh.
*****
VN học được gì từ biến cố ở Ukraine?
Chừng nào những nhu cầu về dân chủ, nhân quyền thực sự của nhân dân không được giải quyết, thì ổn định chính trị chỉ là bề mặt và đó là bài học mà Việt Nam có thể rút ra từ các diễn biến bất ổn đang diễn ra ở Ukraine, theo Giáo sư Nguyễn Mạnh Hùng từ Hoa Kỳ.
http://www.bbc.co.uk/vietnamese/multimedia/2014/02/140222_prof_nguyenman...
Hôm 22/02/2014, chuyên gia về quan hệ quốc tế từ Đại học George Mason nói với BBC:
"Chừng nào mà những vấn đề đó chưa được giải quyết, thì tình trạng gọi là ổn cố chính trị chỉ là ổn cố về bề mặt thôi, mà luôn luôn hỗ trợ bằng bạo lực, mà bạo lực thì không bao giờ lâu dài được cả".
Hôm thứ Bảy, các diễn biến chính trị đã diễn ra dồn dập tại Ukraine, nhất là sau sự kiện Tổng thống Viktor Yanukovych rời khỏi Dinh Tổng thống ở Kiev, cho tới việc Quốc hội do phe đối lập làm chủ tình hình bỏ phiếu kết tội ông.
Quốc hội tại Kiev cũng biểu quyết cho phép trao trả tự ngay lập tức do cho cựu Thủ tướng Yulia Tymoshenko, đồng minh một thời và là "đối thủ" chính trị của Tổng thống.
Trong lúc đó, những người biểu tình tiếp tục xuống đường phản đối Tổng thống và nội các ở nhiều nơi trong cả nước.
Giáo sư Hùng nhân dịp này đã đưa ra lý về giải mô hình, xu thế và phương hướng giải quyết cuộc bất ổn và xung đột chính trị ở Ukraine.
Ông cũng phân tích các cấp độ nguyên nhân và tác động của Nga, phương Tây đối với quốc gia Đông Âu cựu cộng sản đang trải qua bất ổn.
***
Thái độ của Hoa Kỳ
Trong vụ này, nhiều nhà phân tích cho rằng Washington có một thái độ rất chừng mực vì chuyện Ukraina là chuyện của Châu Âu, nên để cho Châu Âu giải quyết.
Với tôi, một phần tôi đồng ý, nhưng phần còn lại thì không. Hoa Kỳ có thái độ chừng mực thì đúng, bằng chứng là ngay sau khi ông Yanukovych bị lật đổ, thông cáo của Nhà Trắng chỉ nhắc lại rằng điều quan trọng nhất là tiếng nói, quyết định của người dân phải được tôn trọng.
Nhưng mặt khác, chúng ta đừng quên là trong lúc các vị ngoại trưởng EU đang họp khẩn cấp và vẫn chần chừ chưa biết có nên áp dụng biện pháp mạnh với chính phủ Kiev hay không thì Hoa Kỳ là quốc gia đầu tiên đưa ra biện pháp chế tài với chừng 20 nhân vật cao cấp trong chính phủ Ukraina. Chuyện Washington bày tỏ thái độ rõ rệt đó chứng tỏ sự quan tâm của của chính phủ Mỹ đối với tình hình ở Ukraina, quốc gia mà tất cả các nhà lãnh đạo cũng như các viên chức hoạch định chính sách của Mỹ đều xem là quốc gia giữ vị trí chiến lược.
Một điểm khác nữa cũng cần phải nói tới là trong cuộc họp cấp bộ trưởng tài chánh của nhóm G-20 vừa mới kết thúc ở Sydney, Australia, Hoa Kỳ là nước đầu tiên lên tiếng nói sẽ cùng với những quốc gia khác sẵn sàng yểm trợ cho Ukraina, để tân chính phủ nước này có điều kiện thực hiện kế hoạch đổi mới, tái lập ổn định kinh tế, tiếp tục con đường dân chủ và phát triển.
Trong số những quốc gia Hoa Kỳ nói sẽ hợp tác chung để giúp Ukraina, có cả Liên Bang Nga. Không thể nói đến Ukraina mà không nói tới Liên Bang Nga và ông Putin. Vấn đề còn lại là với một chính phủ lâm thời sắp chào đời và cuộc bầu cử tổng thống sẽ diễn ra trong vòng 90 ngày nữa, Hoa Kỳ và EU tin rằng sẽ có một người bạn đi sát với mình hơn, cho dù họ hiểu là người bạn đó cũng phải giữ mối giao hảo với cường quốc láng giềng Liên Bang Nga.
(Nguyễn Khanh RFA)
*****
Tymoshenko kêu gọi tiếp tục biểu tình
Cựu Thủ tướng Ukraine Yulia Tymoshenko đã kêu gọi tiếp tục biểu tình chống chính phủ trong bài phát biểu trước đám đông ở trung tâm Kiev.
Bà Tymoshenko, hiện vẫn bị đau lưng, đã diễn thuyết khi ngồi trong xe lăn.
Bà nói: "Cho tới khi các bạn kết thúc công việc này... không ai có quyền rút lui cả".
Bài phát biểu được đưa ra vào cuối một ngày đầy sự kiện, trong đó Tổng thống Viktor Yanukovych bị các dân biểu bỏ phiếu truất quyền và phải rời Kiev, nhưng vẫn bác yêu cầu từ chức.
Bà Tymoshenko bật khóc khi nói trước đám đông ủng hộ viên vào khuya hôm thứ Bảy: "Các bạn là anh hùng".
"Không ai có thể làm được những gì các bạn đã làm... Chúng ta đã loại trừ được căn bệnh ung thư và khối u này."
Trong khi nhiều người trong đám đông hò reo cổ vũ Tymoshenko, không phải tất cả các thành viên đối lập đều ủng hộ bà.
Trước khi bà bị cầm tù năm 2011, chỉ số uy tín của bà đã giảm sút và nhiều người Ukraine nghĩ rằng bà có lỗi một phần về tình trạng hỗn loạn hậu Cách mạng Cam, cũng như cho là bà thuộc giới lãnh đạo tham nhũng.
Phóng viên BBC Tim Wilcox có mặt tại Quảng trường Độc lập ở thủ đô Kiev nói hàng chục người đã tỏ thái độ phản kháng bằng cách bỏ đi khi bà xuất hiện trên khán đài.
Bà Tymoshenko được thả sau khi Quốc hội Ukraine thông qua thay đổi trong luật hình sự hôm thứ Sáu 21/2.
Bà đã bị án tù bảy năm sau một phán quyết gây tranh cãi liên quan tơi thời kỳ bà làm thủ tướng.
Sáng thứ Bảy, bà đã rời bệnh viện ở thành phố Kharkiv, nơi bà bị quản thúc chữa bệnh, và bay về Kiev.
Bà nói với các nhà báo có mặt tại sân bay Kiev rằng những kẻ gây ra tình trạng bạo lực "phải bị trừng trị".
Bộ y tế Ukraine nói 88 người đã thiệt mạng kể từ ngày 18/2.
Giành kiểm soát
Người biểu tình đã vào bên trong dinh thự của Yanukovych
Quốc hội Ukraine đã bỏ phiếu bãi nhiệm ông Yanukovych và quyết định tổ chức bầu cử tổng thống ngày 25/5 tới.
Việc bỏ phiếu nói trên được thực hiện sau khi cảnh sát ngừng canh gác dinh tổng thống, đồng thời cho phép người biểu tình vào xem bên trong dinh thự ngoại ô của ông này.
Ông Yanukovych nói những gì vừa xảy ra ở Kiev là "đảo chính" và thề không từ chức.
Ông so sánh hành động của phe đối lập với sự nổi lên của phe Nazi trong những năm 1930 ở Đức và cáo buộc rằng các dân biểu thuộc đảng của ông bị "đánh đập, ném đá và sách nhiễu".
Phe đối lập hiện đã chiếm kiểm soát thủ đô Kiev, và sự xuất hiện lần cuối được ghi nhận của ông Yanukovych là ở Kharkiv sau khi ông tới đó vào đêm thứ Sáu.
Báo chí dẫn lời quan chức Ukraine nói ông Yanukovych đã bị lính biên phòng chặn lại khi ông tìm cách bay sang Nga bằng phi cơ riêng.
Trả tự do cho bà Tymoshenko là một trong các yêu sách hàng đầu của phong trào biểu tình.
Nó cũng là một trong các điều kiện của thỏa thuận thương mại EU-Ukraine mà ông Yanukovych đã bác từ hồi năm ngoái, dẫn đến các đợt biểu tình phản đối và tình trạng khủng hoảng hiện nay.
Chủ tịch Ủy hội Âu châu Jose Manuel Barroso đã hoan nghênh việc bà Tymoshenko được thả, nói đây là "điều tối quan trọng cho một nước Ukraine dân chủ".
"Chúng tôi tiếp tục kêu gọi tất cả các bên chấm dứt bạo lực và tập trung vào đối thoại hòa bình, dân chủ."
Người phát ngôn Mỹ Jay Carney
Hoa Kỳ cũng khen ngợi việc này.
Người phát ngôn cho chính phủ Mỹ Jay Carney nói: "Chúng tôi tiếp tục kêu gọi tất cả các bên chấm dứt bạo lực và tập trung vào đối thoại hòa bình, dân chủ".
Không khí hòa bình
Trong một cuộc điện đàm với Ngoại trưởng Nga Sergei Lavrov, Ngoại trưởng Mỹ John Kerry nói "không khí hòa bình" đã bao trùm Kiev sau khi Tổng thống Yanukovych ra đi.
Tháng Tư 2013, Tòa án Nhân quyền châu Âu phán quyết rằng việc giam giữ trước khi mang Tymoshenko ra xử là bất hợp pháp, nhưng không nói gì về tội danh buộc cho bà.
Tòa này cũng không ủng hộ cáo buộc của bà, rằng bà đã bị bắt vì động cơ chính trị, bị đánh đập và từ chối chăm sóc y tế.
Thỏa thuận hòa bình mà ông Yanukovych và các lãnh đạo đối lập ký hôm 21/2 nay dường như bị xếp xó sau các diễn biến mới nhất.
Thỏa thuận này kêu gọi khôi phục Hiến pháp 2004 và hình thành chính phủ đoàn kêt quốc gia.
Nó cũng đã không có tác dụng chấm dứt biểu tình khi các đám đông vẫn trụ lại quảng trường Độc lập và kêu gọi Yanukovych từ chức.
Thân thế và sự nghiệp Yulia Tymoshenko
‘Người hùng của cuộc Cách mạng Cam’ ở Ukraine, bà Yulia Tymoshenko, vừa được trả tự do sau ba năm bị cầm tù.
Người phụ nữ xinh đẹp, hoạt ngôn, từng dẫn dắt cuộc đấu tranh chống lại kết quả bầu cử năm 2004, bị kết tội hồi năm 2011 vì lạm dụng quyền lực khi thỏa thuận hợp đồng khí gas với Nga.
Hợp đồng này bị cho là gây hại cho Ukraine và bà Tymoshenko bị án tù bảy năm.
Bà luôn luôn khẳng định rằng các cáo buộc đối với bà đều là giả dối và do người mà bà đã giúp lật đổ năm 2004, ông Viktor Yanukovych, dựng ra.
Ông Yanukovych quay lại cầm quyền sau khi chiến thắng trong cuộc bầu cử tổng thống năm 2010.
Việc trả tự do cho bà Tymoshenko là kết quả của thay đổi trong luật hình sự mà Quốc hội Ukraine vừa biểu quyết thông qua như một phần trong thỏa thuận cho Liên hiệp châu Âu làm trung gian mà Tổng thống Yanukovych ký phê chuẩn hôm 21/2.
Bà Tymoshenko lâu nay đã được cho như biểu tượng của phe đối lập Ukraine và các đồng minh của bà hy vọng bà sẽ sớm quay trở lại chính trường,
Trong thông cáo trên website của mình, bà tuyên bố: “Nền độc tài đã sụp đổ”.
Các luật sư của bà cho rằng nhà chức trách muốn cầm tù bà suốt đời. Bà còn bị buộc tội trốn thuế từ khi còn làm giám đốc một công ty năng lượng tư nhân những năm 1990.
Yulia Tymoshenko
1960 – sinh ra tại Dnipropetrovsk, miền đông Ukraine
Những năm 1990 – mở côngty kinh doanh năng lượng và trở nên giàu có
1999-2001 làm việc trong bộ Năng lượng nhưng bất đồng với chính phủ Leonid Kuchma
2004 – ứng viên do Kuchma đỡ đầu là Viktor Yanukovych thắng cử tổng thống nhưng kết quả bị cho là gian lận
Cách mạng Cam do Tymoshenko và Viktor Yushchenko dẫn đầu đã lật đổ Yanukovych và là đòn giáng vào Nga
2005 - Tymoshenko trở thành thủ tướng nhưng quan hệ với Tổng thống Yushchenko xấu đi
2010 - Yanukovych thắng cử
2011 – bị tù bảy năm do lạm quyền trong thỏa thuận khí gas với Nga
Tháng Hai 2014 – ra tù
Trả tự do cho Tymoshenko là một trong các điều kiện đặt ra cho Yanukovych khi ông cân nhắc ký thỏa thuận thương mại và đối tác EU-Ukraine hồi tháng 11 năm ngoái.
Bà bị bỏ tù năm 2011 và từng kêu gọi nhà chức trách cho phép bà sang một bệnh viện của Đức để các bác sỹ tại đó có thể chữa bệnh đau lưng mãn tính của bà.
Vào tháng Tư 2013, Tòa án Nhân quyền châu Âu phán quyết rằng việc giam giữ Tymoshenko trước khi xét xử là bất hợp pháp, tuy chưa có quyết định gì về việc kết tội bà liên quan tới thỏa thuận khí gas năm 2009.
Tòa này cũng không ủng hộ cáo giác của Tymoshenko là việc bắt giữ bà mang động cơ chính trị, cũng không xem xét tố cáo rằng bà bị ngược đãi và không được chăm sóc y tế ở trong trại giam.
Đầu tiên bà bị chuyển tới nhà tù Lukyanivska, nơi bà bắt đầu bị đau lưng. Con gái của bà, Eugenia, lúc đó tuyên bố rất lo lắng cho mạng sống của mẹ.
Cuối năm 2011 bà được chuyển tới một trại giam ở thành phố Kharkiv phía đông Ukraine. Tuy nhiên bệnh đau lưng của bà không thuyên giảm và các bác sỹ Đức nói bà phải được chăm sóc của chuyên khoa.
Năm 2012 Tymoshenko tố cáo giám thị trại giam đã đánh bà khi bà từ chối không tới bệnh viện địa phương để chữa bệnh.
Lúc đó bà đã tuyệt thực để phản đối. Nhà chức trách nói bà đã khai man.
Cho tới lúc được trả tự do, Tymoshenko bị quản thúc tại một bệnh viện ở Kharkiv.
Tymoshenko và Yuschenko là đồng minh trong cuộc Cách mạng Cam
Cạnh tranh gay gắt
Yulia Tymoshenko trở nên giàu có vào những năm 1990 khi lập một công ty năng lượng tư nhân và sau đó bắt đầu con đường chính trị.
Bà bắt đầu được biết tới nhiều năm 2004 trong cuộc Cách mạng Cam, khi bà và đồng minh Viktor Yushchenko hô hào người dân xuống đường phản đối cuộc bầu cử bị gian lận có lợi cho ứng viên thân Nga Yanukovych.
Tòa án Tối cao Ukraine đã chuẩn thuận khiếu nại của họ và liên minh màu Cam nắm chính quyền với nghị trình thân phương Tây và chống Nga.
Tuy nhiên ngay sau khi bà Tymoshenko trở thành thủ tướng và ông Yushchenko làm tổng thống thì quan hệ giữa hai người bắt đầu trục trặc.
Ông Yuschenko sa thải bà ngay cuối năm đó sau khi bà có mâu thuẫn với các đảng viên của ông.
Tháng Chín năm 2007 bà được bổ nhiệm trở lại khi hai đảng nối lại quan hệ liên minh, nhưng bà và ông tổng thống vẫn tiếp tục cãi vã.
Tình trạng này khiến chính phủ không đưa ra được phương cách gì khắc phục tình trạng khủng hoảng kinh tế toàn cầu, vốn ảnh hưởng rất xấu tới Ukraine.
Cử tri bắt đầu than phiền và tới cuộc bầu cử năm 2010 thì Cách mạng Cam chỉ còn là dĩ vãng. Ông Yushchenko giành được chưa đầy 6% số phiếu trong vòng đầu, xếp thứ năm.
Trong khi đó Tymoshenko duy trì vị trí đứng đầu và lọt vào vòng hai để tranh cử với Viktor Yanukovych.
Tuy nhiên uy tín của bà dường như đã sụt giảm và bà thất bại.
Lúc đó bà cũng cáo giác là việc bỏ phiếu đã bị gian lận, nhưng các nhà quan sát nước ngoài công nhận kết quả bầu cử.
Sau đó Quốc hội đã bỏ phiếu loại Tymoshenko khỏi vị trí thủ tướng cho dù bà đã nỗ lực đấu tranh để tại vị.
Trở thành đối lập, bà lên tiếng cam kết sẽ chống Tổng thống Yanukovych tới cùng: "Chúng tôi sẽ bảo vệ Ukraine trước tai họa mới xảy ra với đất nước”.
Thế nhưng nhiều phân tích gia cho rằng tai họa xảy ra từ khi các cuộc đấu đá chính trị giữa các phe phái đã khiến kinh tế Ukraine xuống dốc không phanh.
Tài phiệt kinh tế
Những người ủng hộ Yulia Tymoshenko luôn luôn dựng lên hình tượng bà như một nữ lãnh đạo cách mạng xinh đẹp, đấu tranh không mệt mỏi với tầng lớp lãnh đạo chính trị gân guốc và tham nhũng.
Các cuộc tấn công của bà hướng vào giới tài phiệt vốn kiếm bộn tiền trong thời kỳ trước Cách mạng Cam, khi ông Leonid Kuchma nắm quyền, đã khiến bà được cảm tình của nhiều người Ukraine đang bất mãn vì trì trệ kinh tế và tham nhũng.
Phe chỉ trích thì nhắm tới tài sản riêng của bà.
Tymoshenko sinh năm 1960 tại thành phố công nghiệp Dnipropetrovsk, tại khu vực phía đông chủ yếu nói tiếng Nga, mà nay có nhiều cử tri ủng hộ Yanukovych.
Bà có bằng kỹ sư và kinh tế và khi Liên Xô sụp đổ đã nhanh chóng nắm lấy các cơ hội làm ăn.
Giữa những năm 1990 bà lập ra công ty Hệ thống Năng lượng Liên hợp Ukraine, làm công việc cung cấp khí gas cho nền công nghiệp Ukraine.
Một số đánh giá cho rằng Tymoshenko lúc đó là một trong những người giàu nhất Ukraine, được mệnh danh là “Nữ hoàng khí gas”.
Giống như nhiều nhà tài phiệt ở Ukraine, bà chuyển sang làm chính trị và tham gia chính quyền của Yushchenko thời kỳ 1999-2001, thúc đẩy cải cách năng lượng.
Bà đã bất đồng với tổng thống lúc đó là Leonid Kuchma, bị giam một tháng vì nghi vấn tham nhũng. Từ đó Tymoshenko đặt mục tiêu lật đổ ông này với một chiến dịch mà cao trào là cuộc Cách mạng Cam.
Nguồn: Tổng hợp BBC, RFI, RFA...
